De opkomst van online roddel- en pestgedrag
Tekst: Saadet Ertas
In een wereld waar de grens tussen online en offline vervaagt, doen we een diepe duik in het hedendaagse drama van ‘Gossip Girl accounts’, die verwijzen naar de iconische, gelijknamige serie waarin een mysterieuze blogger de geheimen van de high society van New York onthult. Maar in de 21e eeuw is ‘online roddelen’ niet langer beperkt tot de chique straten van Manhattan; het is nu een wereldwijd fenomeen met verstrekkende gevolgen.
In dit artikel verkennen we niet alleen de schaduwzijde van dit digitale tijdperk, maar ook hoe we deze kunnen aanpakken, Els van Barneveld, de anti-pest coördinator en communicatieadviseur van het Amadeus Lyceum in Utrecht, onthult de motieven die jongeren aanzetten tot het omarmen van de anonimiteit van deze platforms en licht toe hoe scholen, ouders en onze samenleving kunnen reageren op deze nieuwe vorm van online vernedering. Maar bovenal de vraag: hoe kunnen we onze diepgewortelde behoefte aan sensatie overwinnen en streven naar een online wereld die gedijt op empathie, begrip en tweede kansen voor iedereen?
Schuilen achter ‘No Face, No Case’
Volgens Els heeft het fenomeen van accounts die zich richten op het ‘exposen’ van fouten in de afgelopen jaren zich als een wildvuur verspreid, waarbij jongeren zich verschuilen achter anonimiteit om ongegronde geruchten, beschuldigingen en persoonlijke aanvallen te verspreiden. Hoewel het verleidelijk is om de beheerders van dergelijke accounts te veroordelen als gemene kinderen die anderen het leven zuur willen maken, toont de praktijk vaak een ander beeld. Deze beheerders zijn vaak zelf ook jongeren, die worstelen met hun eigen onzekerheden en de druk om gezien en gewaardeerd te worden. Ze ervaren de macht van het anoniem zijn en voelen zich belangrijk in hun digitale rol. De gevolgen van deze moderne ‘roddels’ zijn echter verre van virtueel. Slachtoffers ervaren angst, schaamte, en soms zelfs trauma’s. Scholen worstelen met hoe ze kunnen reageren op deze online pestepidemie en jongeren kunnen helpen te begrijpen dat er meer in het leven is dan online sensatie.
In een wereld waarin de technologie razendsnel evolueert, lijken onze oeroude instincten en moderne normen te botsen. Ons brein is geprogrammeerd om te reageren op negatief nieuws, zelfs als we anderen niet persoonlijk kennen. Het is een ingebouwde reflex die we moeten overwinnen om een meer compassievolle samenleving te creëren. “In de tussentijd is het geen geheim dat leerlingen steeds verder op zoek gaan naar sensatie”, zegt Els. Het anonieme karakter van deze Gossip Girl accounts biedt hen een schijnbaar veilige haven om hun nieuwsgierigheid en dorst naar spanning te bevredigen. Ze verkennen grenzen zonder zich bewust te zijn van de mogelijke gevolgen die deze daden met zich mee kunnen brengen.
Van perfectie tot pesterij
Een andere motivatie voor hun betrokkenheid bij deze accounts komt voort uit de druk die jongeren ervaren in een tijdperk waar perfectie de norm lijkt te zijn. Els zegt hierover: “Op sociale media worden foto’s gefilterd en geperfectioneerd, waardoor een irreëel schoonheidsideaal wordt gecreëerd. Zodra jongeren een fout of gebrek ontdekken bij anderen, zien ze dit als een kans om de perfectiebubbel te doorbreken en deze gebreken tentoon te stellen aan een publiek dat hunkert naar sensatie. De cruciale vraag die zich aandient: voldoe jij wel aan het perfecte plaatje?”
Deze druk op jongeren om aan onrealistische normen te voldoen, creëert een cyclus van beoordeling en veroordeling. Jongeren voelen voortdurend dat ze onder een vergrootglas leven, met de angst om een stap verkeerd te zetten. Het is begrijpelijk dat ze naar manieren zoeken om die druk te verlichten, en helaas kan dat soms leiden tot het creëren van online pestplatforms. “Als samenleving moeten we de jeugd ondersteunen en hen leren dat niemand perfect is, en dat de zoektocht naar sensatie ten koste van anderen onaanvaardbaar is”. Het is de taak van scholen, ouders en de gemeenschap om deze boodschap van acceptatie te verspreiden, zodat jongeren zich vrij voelen om zichzelf te zijn zonder angst voor online represailles.
Empathie als kracht
Wat kunnen scholen doen om deze online pestepidemie aan te pakken? Els van Barneveld heeft, samen met haar collega’s, een innovatief vak geïntroduceerd genaamd ‘Ontmoeten en Verbinden.’ Hierin heeft zij de verbinding tussen mediawijsheid en de online wereld gemaakt. Dit vak, dat wekelijks een uur wordt gegeven aan brugklassers, heeft tot doel jongeren bewust te maken van zichzelf en anderen. Door eerst de focus op zichzelf te leggen, leren leerlingen hun eigen identiteit en zelfvertrouwen op te bouwen. Pas daarna richten ze hun aandacht op anderen en proberen ze hun klasgenoten beter te begrijpen. Dit bevordert begrip, bewustwording en empathie, en omarmt diversiteit als een kracht. De thema’s van dit vak zijn geworteld in de vragen ‘wie ben ik,’ ‘wie ben jij,’ en ‘wie zijn wij samen?’.
Ouders spelen ook een cruciale rol in het creëren van een veilige online omgeving voor jongeren. Els vertelt dat er bij hen op school tijdens ouderavonden workshops worden georganiseerd om ouders bewust te maken van de verstrengeling van de online en offline wereld. “Open en oordeelloze gesprekken tussen ouders en jongeren over online gedrag zijn van onschatbare waarde.” Voor de leerlingen die beheerders zijn van roddelaccounts, streeft Els vooral naar dialoog en bewustwording van de mogelijke gevolgen van hun daden. In tegenstelling tot traditionele roddelbladen ontbreekt het bij sociale media-accounts aan eindredacteuren die de inhoud beoordelen. Hierdoor ontstaat een potentieel explosieve situatie. Het bewust maken van leerlingen over de impact van hun online gedrag, het bevorderen van dialoog en het in stand houden van verbinding met elkaar zijn cruciale stappen om een meer begripvolle digitale samenleving te creëren.
De menselijke realiteit in een digitale leeftijd
Het komt neer op het stimuleren van leerlingen om na te denken over hun gedrag en om de verantwoordelijkheid te dragen voor hun woorden en daden. De weg naar verandering begint met bewustwording, dialoog en begrip, en dit is een verantwoordelijkheid die we allemaal moeten delen. Het is de enige manier om deze digitale ‘Gossip Girl’-wereld te transformeren in een omgeving waar empathie, begrip en tweede kansen de boventoon voeren. Als we in staat zijn om met meer begrip en mededogen naar elkaar te kijken, om elkaar de hand te reiken als iemand een fout maakt, dan hebben we geen behoefte aan roddelaccounts. In plaats daarvan kunnen we onze energie en aandacht richten op zaken die ons als samenleving verbeteren.
