Hoe voorkom je dat docenten gaandeweg hun motivatie verliezen? Promovenda Valesca Tobias adviseert scholen om de nadruk te leggen op de talenten en successen van hun medewerkers, niet op tekortkomingen en zwakke plekken. Hoe effectief is deze ‘sterke punten-benadering’ eigenlijk, en hoe pas je haar toe in je eigen onderwijsinstelling?
“Veel docenten ervaren het jaarlijkse functioneringsgesprek als een veroordelingsgesprek”, zegt promovenda Valesca Tobias (Tilburg University), die binnen het samenwerkingsverband STRK MBO onderzoek doet naar de ‘sterke punten-benadering’ bij mbo-docenten. “Van nature besteden we vooral aandacht aan de dingen die niet goed gaan. Een docent wordt langs de meetlat van een bepaald competentieprofiel gelegd en als hij niet volledig aan dat profiel voldoet, wordt hij naar een training gestuurd om aan zijn zwakke plekken te werken. De ‘sterke punten-benadering’ draait dat om: daarbij kijk je juist naar de dingen die iemand van nature al goed kan en leuk vindt om te doen. Dat maakt ontwikkeling veel interessanter en motiverender.”
Moeten tekortkomingen dan gewoon worden genegeerd? Nee, vindt Tobias, “maar in je zwakke punten zul je nooit gaan uitblinken. Breng ze naar een acceptabel niveau, maar houd je verder vooral met je talenten bezig, want daar ligt je grootste ontwikkelingspotentieel. Bovendien kan praten over wat iemand wél goed doet een enorme boost geven aan vitaliteit en werkplezier.”
Gratis training
De ‘sterke punten-benadering’ is afkomstig uit de positieve psychologie, een stroming die niet – zoals de traditionele psychologie – gericht is op het genezen van afwijkingen en stoornissen, maar juist op het versterken van persoonlijke kwaliteiten. “Veel scholen kijken al bewust naar de sterke punten van hun leerlingen, maar het is nog niet gangbaar om de ‘sterke punten-benadering’ op docen – ten toe te passen”, vertelt Tobias. In het kader van haar onderzoek namen twintig docenten – teams (bestaande uit docenten en hun teamleiders) op tien mbo-scholen deel aan de speciaal ontwikkelde training Sterk in je Werk, gericht op het ontdekken, toepassen en ontwikkelen van hun individuele sterke punten. Tobias benadrukt dat de training, waarvan het materiaal gratis te downloaden is op www.strkmbo.nl/training, ook zeer geschikt is voor docententeams in het primair en voortgezet onderwijs.
Taken herverdelen
“Via zelfreflectie, gesprekken met elkaar en de gratis online Values In Action-vragenlijst (www.viacharacter.org) maak je een over – zicht van je belangrijkste sterke punten. Daarna denk je na over hoe je jouw sterke punten meer zou kunnen inzetten in je werk, en hoe je als team de taken zodanig kunt aanpassen en herverdelen dat iedereen zich vooral focust op datgene waar hij goed in is.” Als voorbeeld noemt Tobias een docent die heel empathisch is en graag anderen helpt. “Is zo iemand niet heel geschikt om studen – ten te begeleiden? Misschien kan zij daarin extra taken op zich nemen en een coachingscursus volgen om zich er verder in te bekwamen.” Een ander voorbeeld is de bevlogen filmkundedocent met heel veel vakkennis, die zich een beetje onzeker voelt voor de klas. “Geef hem de ruimte om zijn kennis over te brengen op een manier die bij hem past, bijvoorbeeld via speciaal gemonteerde lesvideo’s. In plaats van zijn onzekerheid te voeden door de hele tijd te hameren op didactische kwaliteiten, laat je hem zijn talent gebruiken om het voor zichzelf gemakkelijker te maken.”
Stimulerende cultuur
Na afloop van de Sterk in je Werk-training heeft Tobias de effectiviteit ervan gemeten via interviews en vragenlijsten. “Sommige docenten gaven aan dat de groepsband in hun team was versterkt en dat er onderling meer positieve feedback werd gegeven, waardoor ze zich competenter voelden”. Opvallend was dat vooral oudere docenten de ‘sterke puntenbenadering’ gemakkelijk internaliseerden. Tobias vermoedt dat dit komt “doordat zij al meer levenservaring hebben en meer zicht hebben op wat ze leuk vinden en goed kunnen”, iets wat ze na de training extra gaan benutten.
Toch merkte ze “dat contextuele factoren vaak in de weg zitten om de ‘sterke punten-benadering’ duurzaam te implementeren in de lespraktijk, zoals de hoge werkdruk en een gebrek aan support vanuit de organisatie”. Daarom pleit Tobias voor een ‘hele schoolbenadering’, waarbij de ‘sterke punten-benadering’ op meerdere gebieden tegelijk wordt ingevoerd: bij personeelsgesprekken, taakverdelingen, nascholingsbeleid en onderlinge feedback op de werkvloer. Hoewel Sterk in je Werk alléén niet voldoende is om dit te bereiken, vormt de training wel degelijk een mooi vertrekpunt om als school te werken aan een positieve, stimulerende cultuur waarin iedereen het beste uit zichzelf haalt.
Valescia Tobias voert haar onderzoek uit binnen het samenwerkingsverband STRK MBO, bestaande uit Tilburg University, de Universiteit van Wageningen en de Erasmus Universiteit Rotterdam. Kijk op beroepsonderwijs en het Expertisecentrum beroepsonderwijs. Het onderzoek wordt gefinancierd door NRO. Valesca is in 2018 begonnen en hoopt haar proefschrift in 2023 af te ronden. Zie www.strkmbo.nl.
Zelf aan de slag met de ‘sterke punten-benadering’? Zes tips:
- Doe de online Values In Action-karaktertest (www.viacharacter.org).
- Speel met je team het Sterke Kantenkaartspel (www.msteeneveld.nl).
- Organiseer (een dagdeel van) de training Sterk in je Werk (www.strkmbo.nl).
- Geef collega’s vooral feedback op basis van hun sterke punten.
- Verdiep je in jobcrafting, het creëren van een perfect aangepaste functie.
- Volg een cursus om nog beter te worden in een onderdeel van je werk dat je leuk vindt en waarin je al goed bent.
