Geschreven door Luuk Staring in opdracht van BiOND Magazine
Foto: Erik de Ruijter
Onderwijsinstellingen MBO Utrecht, Nimeto, ROC Midden Nederland en Grafisch Lyceum Utrecht vragen gezamenlijk met de Gemeente Utrecht aandacht voor een gelijkwaardige positie van het mbo en zijn studenten. Volgens ondertekenaars van de petitie ‘Van een selectie- naar een talentenmaatschappij’ worden de talenten van alle studenten, dus van het mbo, hbo en wo, niet gelijkwaardig gewaardeerd. Hoe kunnen de talenten van álle studenten beter worden erkend? Niet alleen de cognitieve kwaliteiten, maar ook de praktische, sociale en creatieve talenten. Wij gingen hierover in gesprek met Erik de Ruijter, loopbaanadviseur in het mbo.
Andere vormen van talent, zoals praktisch, sociaal of creatief talent, worden minder gewaardeerd of blijven buiten beeld
Wat is het verschil tussen een selectie- en talentenmaatschappij?
“In het Nederlandse onderwijssysteem worden kinderen vanaf jonge leeftijd op cognitief niveau getoetst. Er wordt met name veel waarde gehecht aan de prestaties voor de vakken taal en rekenen. Andere vormen van talent, zoals praktisch, sociaal of creatief talent, worden minder gewaardeerd of blijven buiten beeld. In een talentenmaatschappij is er ruimte voor een breder scala aan talenten. Iedereen krijgt daarbij de kans om te groeien op een manier die bij hem of haar past. Ieders bijdrage is namelijk van belang in de maatschappij.”
In de petitie worden vijf knelpunten benoemd van de huidige selectiemaatschappij. Welke wil je uitlichten?
“De vijf knelpunten zijn de beperkte blik op talent, vroege selectie, hiërarchie in het onderwijs, ongelijkheid tussen leerroutes en ongelijkheid op de arbeidsmarkt en in de samenleving. Graag vertel ik meer over het knelpunt de beperkte blik op de verschillende talenten van Nederlandse leerlingen en studenten. Dat begint namelijk al vanaf jonge leeftijd.
De focus in het primair onderwijs ligt voor- namelijk op de basisvaardigheden taal en rekenen. Het is natuurlijk ook van groot belang dat jongeren de Nederlandse taal onder de knie krijgen en goed kunnen rekenen. Wanneer je echter uitsluitend de cognitieve talenten toetst en waardeert, krijgen andere talenten minder ruimte. Terwijl dit ook vaak talenten zijn die we hard nodig hebben in Nederland. Denk bijvoorbeeld aan de praktische banen in de bouw en zorg.”
Wat zijn de negatieve effecten hiervan op leerlingen en studenten?
“Taal en rekenen zijn zwaarwegende onderdelen in de rapporten van kinderen. Scholen en hun leerkrachten worden hierop beoordeeld door toezichthouders. Doordat kinderen al vanaf jonge leeftijd op deze cognitieve vaardigheden worden afgerekend, wordt er minder aandacht besteed aan andere talenten. Dat komt de gehele schoolloopbaan terug. Wanneer een kind niet van lezen houdt, wordt er bijvoorbeeld tijdens een tienminutengesprek gehamerd op het belang van lezen. De leerkracht wordt namelijk afgerekend op dat onderdeel. Andere talenten, zoals creativiteit of sportiviteit, waar een kind wel in uitblinkt worden niet of nauwelijks benoemd. Dat doet wat met het gevoel van de leerling.”
In de petitie worden bouwstenen benoemd voor de overgang naar een talentenmaatschappij. Welke springt er voor jou uit?
“Er worden vijf bouwstenen vermeld, namelijk: zorg voor een duidelijke nieuwe pedagogische visie op onderwijs, stel talentontwikkeling centraal, stimuleer flexibele ontwikkelstappen en een passende onderwijsroute, investeer gelijkwaardig in persoonlijke ontwikkeling en benut talent voor en op de arbeidsmarkt. Ik vind het van belang om talentontwikkeling, in de volle breedte, centraal te stellen. Natuurlijk blijven cognitieve talenten van groot belang. Maar daarnaast kun je leerlingen de ruimte bieden om al hun talenten en passies te ontdekken. Dat verandert ook de pedagogische visie op onderwijs. Rekenen en taal blijven voor iedereen belangrijke basisvaardigheden, maar zijn niet de enige maatstaf voor succes.”
Waarom is deze beweging zo belangrijk?
“Ik begeleid zelf studenten op het mbo. Sommige studenten hebben vanaf de eerste dag op de opleiding al een uitgesproken wens om naar het hbo te gaan. Wanneer ik vraag welke studie ze dan willen doen, hebben sommigen nog geen idee. Ik probeer studenten mee te geven om te ervaren wat ze vanuit het mbo kunnen betekenen voor de samenleving. Het mbo is namelijk niet alleen een plek waar je veel kunt leren, maar er zijn ook veel kansen op de arbeidsmarkt. Denk bijvoorbeeld aan banen als monteur, loodgieter of kinderopvangmedewerker. Daarnaast ervaren sommige studenten die vanuit het vwo of havo doorstromen naar het vmbo een gevoel van falen. Vaak onnodig, omdat hun talenten regelmatig beter tot hun recht komen op het vmbo en mbo. Dat vraagt niet alleen wat van het onderwijssysteem, maar bijvoorbeeld ook hoe ouders hiermee omgaan.”
Het is waardevol dat leerlingen en studenten zich ontwikkelen tot de voorlopers in Nederland en ervaren hoe gaaf hun vak is
Wat zijn de grootste obstakels in de overgang van selectie- naar talentenmaatschappij?
“Het grootste obstakel is de verandering van de bestaande kaders waarop scholen worden afgerekend. Dat is namelijk behoorlijk strak ingeregeld. Er zou vanuit de beleidskaders vanuit de overtuiging moeten worden uitgegaan dat talenten veel breder gewaardeerd kunnen worden. Voormalig Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Robbert Dijkgraaf heeft zich al hard gemaakt voor een bredere waardering. Hopelijk wordt deze ontwikkeling voortgezet door zijn toekomstige opvolgers.”
Wat kunnen scholen nu al doen?
“Elke school heeft de opdracht om jongeren te ondersteunen in hun ontwikkeling en voor te bereiden op de maatschappij. Talentontwikkeling is daarbij van cruciaal belang. Scholen dienen hiervoor een gezamenlijke visie te ontwikkelen. Om deze visie daadwerkelijk te verwezenlijken is er ook tijd en geld nodig. Er zijn vele voorbeelden waar talent volop wordt gevierd. De hoogtepunten zijn misschien wel ‘Skills Talents’ en ‘Skills Heroes’, de evenementen waar vmbo-leerlingen en mbo-studenten hun vakmanschap tonen. De toekomstige koks van Nederland maken de lekkerste gerechten, talentvolle hoveniers laten hun groene vingers zien en technische handen metselen en timmeren erop los. Het is waardevol dat deze leerlingen en studenten zich ontwikkelen tot de voorlopers in Nederland en ervaren hoe gaaf hun vak is.”
Hoe kunnen we jongeren in het onderwijs nog beter helpen om hun talenten te ontdekken en ontwikkelen?
“Laat ik vooropstellen dat we in Nederland al veel goed doen, maar het soms nog een stukje beter kan. De basis blijft om jongeren te ondersteunen in hun ontwikkeling. In het onderwijs blijven we kennis en vaardigheden overdragen. In de petitie komt duidelijk naar voren dat we naast de cognitieve talenten ook aandacht geven aan al die andere talenten van leerlingen. Gelukkig zien we al tal van mooie voorbeelden.
Het is aan begeleiders in het onderwijs de taak om leerlingen en studenten te ondersteunen in deze ontwikkeling. Om jongeren te helpen om hun talenten en passie te ontdekken. Om ze te vragen welke plek ze willen innemen in de maatschappij, ook in combinatie met de vraag op de arbeidsmarkt. Wanneer er meer ruimte is voor maatwerk en er de mogelijkheid is om flexibeler te schakelen tussen onderwijsroutes kunnen we leerlingen en studenten nog beter begeleiden.”
