Het loslaten van verwachtingen en waarderen van onderwijsniveaus
Tekst: Saadet Ertas
Ik weet nog hoe zenuwachtig ik was voor mijn cito-toets en hoe erg ik het had verknald, ik was een leerling met faalangst. Ik was, na lang aandringen van mijn ouders, één van de weinige leerlingen die de cito mocht herkansen, maar kreeg uiteindelijk toch een basis/kader advies. Ik was teleurgesteld in mezelf en het deed veel met mijn zelfvertrouwen. Ik had het ‘laagste’ niveau, zo werd dat en wordt dat vaak nog steeds gezien.
Doe je best, het is oké
Mijn ouders zeiden: “Doe enkel je best, want wij zijn al enorm trots op jou”. Die woorden gaven mij rust en motiveerden mij om het beste eruit te halen. Van basis/kader leerling naar uiteindelijk twee masters op de universiteit ben ik mijn ouders nog steeds dankbaar voor hun woorden. Mijn broertje, een waar tekenwonder, heeft Audiovisuele Vormgeving gestudeerd op het mbo. Hij heeft mogen werken aan supertoffe projecten, waaronder de theatervoorstelling Pink Panther en voor het snelst groeiende mediabedrijf van Nederland: MediaMonks, waar hij aan advertenties mocht werken voor Google, Nike, Adidas, Booking.com en Xioami! Hij was de creatieveling en is praktisch ingesteld en ik was de boekenwurm en theoretisch ingesteld, en dat is oké.
Niet iedereen is gebaat bij het hoogste onderwijs
In het huidige onderwijssysteem zijn er vaak nog steeds verwachtingen van leerlingen om zo hoog mogelijk op de onderwijsladder te klimmen. Het idee is ‘hoe hoger je komt in het onderwijs, hoe succesvoller je zult zijn in het leven’. In het NRC verscheen er in 2022 een artikel over een groeiende groep scholieren die last heeft van stress en prestatiedruk. Uit een onderzoek van de Universiteit Utrecht in 2019 bleek dat er veel nadruk ligt op het behalen van een hoog niveau. Leerlingen die op een lager niveau instromen worden vaak gezien als minder slim. In het onderzoek van de Nationale Jeugdraad (NJR) uit 2020 werd gekeken naar de ervaringen van jongeren met prestatiedruk en stress. Uit dit onderzoek bleek dat 8 op de 10 jongeren stress ervaren door prestatiedruk.
Door het loslaten van beperkende verwachtingen en waarderen van elke vorm van onderwijs krijgt iedereen de kans om te groeien en bloeien.
Een ander voorbeeld is het rapport “De Staat van het Onderwijs 2021” van de Inspectie van het Onderwijs waar aandacht werd besteed aan de prestatiedruk die leerlingen ervaren in het Nederlandse onderwijs. Ook uit dit rapport blijkt dat er nog steeds veel nadruk wordt gelegd op het behalen van hoge cijfers en diploma’s. Scholen en beleidsmakers moeten hier aandacht aan blijven besteden en moeten op zoek gaan naar manieren om de prestatiedruk te verminderen. Het wordt tijd dat wij erkennen dat ieder niveau van het onderwijssysteem waarde heeft. Dit zou de nieuwe norm moeten zijn.
Doorstromen met begeleiding
Bij een drempelloze doorstroom in het onderwijs hebben leerlingen de vrijheid om door te stromen naar een ander onderwijsniveau zonder belemmerd te worden door (te) hoge toelatingseisen. Per 1 augustus 2020 kunnen vmbo’ers en havisten doorstromen naar havo of vwo. Dit heeft voordelen én nadelen. Leerlingen krijgen op deze manier meer keuzemogelijkheden en kunnen zichzelf kunnen ontwikkelen op het niveau wat bij hen past. Maar er is ook een risico dat leerlingen niet goed voorbereid zijn op het niveau waarop zij terechtkomen. Het mislopen van succeservaringen kan leiden tot demotivatie en een verminderd zelfvertrouwen Het is daarom belangrijk dat we leerlingen goed begeleiden en ondersteunen bij deze overgang door een doorstroomprogramma hiervoor te ontwikkelen.
Overstappen naar het mbo
Trouw schreef recent een artikel over het feit dat steeds meer havo- en vwo-leerlingen ervoor kiezen om de overstap naar het mbo te maken; zij willen meer met hun handen bezig te zijn en meer (praktijk)ervaringen op kunnen doen. Het lijkt er dus op dat het taboe om de overstap naar het mbo te maken steeds kleiner wordt. Het mbo biedt veel kansen en kan leiden tot goede banen. Ook mbo-instellingen haken in op deze ontwikkeling. Zo heeft het ROC van Amsterdam een pagina gewijd aan de overstapmogelijkheden voor havo- en vwo-leerlingen.
De emancipatie van het mbo
Komt de emancipatie van het mbo steeds meer op gang? Leraar van het Jaar mbo 2021 Kirsten Cuppen moest bij deze vraag meteen denken aan een oud-student van haar: “Hij had samen met zijn vrienden de havo afgerond en ging als enige naar het mbo. Hij wilde namelijk de techniek in en dit eerst in de praktijk leren, zodat hij met deze ervaring naar het hbo kan en vervolgens een bedrijf kan starten. Zijn vrienden maakten altijd grappen over hem en zijn familie had hem ook ontmoedigd om naar het mbo te gaan. Dat vonden zij namelijk zonde van zijn havo-diploma. Hij moest regelmatig grappen incasseren en zichzelf vaak verdedigen”.
Volgens Kirsten staan bedrijven daarentegen te springen om mbo’ers. Zij hebben immers praktijkervaring en zijn daardoor direct inzetbaar. Ook geeft Kirsten aan dat zij het heel jammer vindt dat er nog steeds termen als hoog en laag gebruikt worden wanneer er wordt gepraat over opleidingsniveaus en dat het mbo nog steeds als laag wordt gezien. Zij gelooft juist in het gebruik maken van talenten in plaats van ingedeeld te worden op niveau.
Individuele behoeften en capaciteiten
Het is cruciaal om te kijken naar de individuele leerling in plaats van ons vast te blijven houden aan de huidige norm. Maatwerk staat tenslotte ook centraal bij loopbaanoriëntatie en -begeleiding. De individuele behoeften en capaciteiten van de leerlingen moeten leidend zijn. Wij weten als geen ander dat de leerling centraal staat en hebben er veel voor over om iedere dag weer mooie dingen voor elkaar te krijgen voor onze leerlingen. Door het loslaten van beperkende verwachtingen en het waarderen van elke vorm van onderwijs, creëren we samen een inclusieve en rechtvaardige samenleving waarin iedereen de kans krijgt om op hun eigen manier te groeien en te bloeien.
| Over Saadet Saadet Ertas is docent Engels & decaan havo/vwo op het Stedelijk Dalton College Alkmaar. |
